ဒီေန႔ E-Lab ထဲမွာ ပ်င္းပ်င္းနဲ႔ ဟုိၾကည့္ဒီၾကည့္ ေလွ်ာက္လည္တယ္။You Tube ထဲမွာ ဂ်ပန္နဲ႔ျမန္မာထုိးတဲ့ လက္ေ၀ွ႔ပြဲကုိ ႏွစ္နာရီနီးပါးထုိင္ၾကည့္ျဖစ္တယ္။ ကုိယ့္ရဲ ႔ကြန္ျပဴတာေဘးမွာ ထုိင္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြက လည္း ျမန္မာ့လက္ေ၀ွ႔ကုိ စိတ္၀င္တစား ၾကည့္တာကုိ သတိထားမိတယ္။ သူတို႔အျမင္မွာ ျမန္မာ့လက္ေ၀ွ႔ သမားေတြက ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္စရာ၊ အံ့ၾသစရာေကာင္းတယ္လုိ႔ ထင္သြားလာမသိဘူး။ လက္သီးဗလာ နဲ႔ သုံးေလးမိနစ္အတြင္းမွာ ၿပိဳင္ဘက္ကုိအလဲထုိးျပစ္ႏုိင္တယ္။ သူတုိ႔ဆီမွာက လက္ေ၀ွ႔အိတ္ နဲ႔ကစ္ေဘာက္စာ ေလာက္ ျမင္ဘူးတာဆုိေတာ့။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ က်ေနာ္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ဂုဏ္ယူစရာ ေကာင္းတဲ့ ျမန္မာ့ရုိးရာ လက္ေ၀ွ႔ပါလုိ႔ မွတ္ခ်က္ခ်မိတယ္။
မနက္ ၈-နာရီခြဲမွာ စတဲ့ Lecture က ၁၀-နာ ရီခြဲမွာၿပီးသြားတယ္။ Lecture ထဲမွာ စိတ္၀င္စားတဲ့ တခ်ဳိ ႔အခ်က္အလက္ေတြကုိ ျပန္ေႏြးတဲ့အေနနဲ႔ အခုလုိေရးမိ ပါတယ္။ Topic က State Holders Engagement လုိ႔ေခၚတယ္။ Enviromental Management ေခါင္းစဥ္ေအာက္ က အခန္းခြဲတခုဆုိပါေတာ့။ ကုိယ့္ေဒသမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ Enviromental Issue တခုကုိကုိယ္တြယ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ State Holders ေတြနဲ႔ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြး အေျဖရွာရတာပါ။ ဥပမာ- မိမိေဒသမွာရွိတဲ့ စက္ရုံတခုကထြက္တဲ့ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိက္နဲ႔ အျခားဓာတု အဆိပ္ေငြ႔ေတြဟာ လက္တေလာကာလမွာ ထိခုိက္မႈမျဖစ္ႏုိင္ေပမဲ့ ေရရွည္မွာ က်န္းမာေရးကုိ အထူးထိခုိက ္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲလုိမ်ဳိးျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကုိ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ လူထု၊ အစုိးရ နဲ႔ အစုိးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြက စုေပါင္းေျဖရွင္းနည္းပါ။ အဲဒိမွာပါ၀င္တဲ့ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ လူထု၊ အစုိးရ နဲ႔အစုိးရ မဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိေတာ့ Stateholders လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိးစုံက ကုိယ္စားလွယ္ေတြကုိ တက္ႏုိင္သေလာက္ စုစည္းေဆြးေႏြးရပါတယ္။ ဒါမွ အားလုံးရဲ ႔Input ရရွိမယ္ လုိ႔ဆုိပါတယ္။ Stateholders Engagement ကုိျမန္မာလုိဘာသာျပန္ရင္ေတာ့ ဘယ္လုိျပန္ရမလဲ မသိဘူး။
ေနာက္ပုိင္းအဲဒိၿမိဳ ႔ (Yarloop) က ေရာဂါရွင္ေတြဟာ Perth ၿမိဳ ႔မွာလာေရာက္ၿပီး ေဆးကုသၾကပါတယ္။ လူနာရွင္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရဲ ႔ေရာဂါလကၡဏာေတြအားလုံးက အတူတူျဖစ္ေနေတာ့ ဆရာ၀န္ေတြတုိင္ပင္ၿပီး အစုိးရနဲ႔ အစုိးရမဟုတ္တဲ့အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ Lobby လုပ္ေတာ့မွ ေနာက္ဆုံးအစုိးရက အေရးတယူလုပ္ပါတယ္။ အစုိးရကေန Air Quality ကုိ Yarloop ၿမိဳ႔မွာ စတင္ တုိင္းတာစမ္းသပ္ပါေတာ့တယ္။ ေနာက္ဆုံးမွ အစုိးရနဲ႔ စက္ရုံက သူတုိ႔စက္ရုံကထြက္တဲ့ အေငြ႔ေတြဟာ က်န္းမာေရးထိခုိက္ေစတယ္ဆုိတာကုိ ၀န္ခံပါေတာ့တယ္။ ဒီစက္ရုံဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံက ပုိင္တဲ့စက္ရုံျဖစ္ပါတယ္။ Yarloop ဆုိတဲ့ၿမိဳ ႔က Perth ၿမိဳ ႔ နဲ႔ကီလုိမီတာ ၂၀၀ ေလာက္ပဲေ၀းပါတယ္။
အခုျဖစ္တဲ့ Case Study မွာပါ၀င္တဲ့ ၿမိဳ ႔ခံလူထု၊ ဆရာ၀န္၊ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ အစုိးရ ေတြဟာ Stateholders ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔အားလုံးဟာ စက္ရုံကထြက္တဲ့ အဆိပ္ေငြ႔ေတြနဲ႔ပက္သက္လုိ႔ တုိက္ရုိက္ပါ၀င္ ေဆြးေႏြးရပါတယ္။ စက္ရုံကုိပိတ္ပစ္မလား၊ ဒါမွမဟုတ္ေနာက္ဆုံးေပၚ နည္းပညာနဲ႔ အဆိပ္ေငြ႔တုိ႔နည္းပါးေအာင္ ထိ္န္းေပးမလားဆုိတာကုိ ၀ုိင္းၿပီးအေျဖရွာရတာပါ။ စက္ရုံပိတ္ဖုိ႔ဆုိတာကလည္း အျငင္းပြားရတဲ့ အလုပ္တခ ုျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ အဲဒိေဒသမွာ စက္ရုံက လူရာေပါင္းမ်ားစြာကုိ အလုပ္ေပးထားတာ ဆုိေတာ့ ပိတ္လုိက္ရင္ေဒသခံေတြ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္မွာကုိလည္း အစုိးရနဲ႔ အလုပ္သမားေတြက ေတာ္ေတာ္စဥ္း စားရပါတယ္။ သူတုိ႔အစုိးရက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ နအဖလုိ လုိတမ်ဳိးမလုိတမ်ဳိး ပိတ္လုိက္ဆုိတဲ့ အမိန္႔ကုိ အခုခ်က္ျခင္း ေပးလုိ႔ မရပါဘူး။ အားလုံးနဲ႔တုိင္ပင္ အေျဖရွာၿပီး လုပ္ရတာပါ။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ စက္ရုံ နဲ႔ အစုိးရ ရႈံးၿပီး ေဒသခံလူထုက အႏုိင္ရရွိသြားတယ္ဆုိတဲ့အေၾကာင္းပါ။
မနက္ ၈-နာရီခြဲမွာ စတဲ့ Lecture က ၁၀-နာ ရီခြဲမွာၿပီးသြားတယ္။ Lecture ထဲမွာ စိတ္၀င္စားတဲ့ တခ်ဳိ ႔အခ်က္အလက္ေတြကုိ ျပန္ေႏြးတဲ့အေနနဲ႔ အခုလုိေရးမိ ပါတယ္။ Topic က State Holders Engagement လုိ႔ေခၚတယ္။ Enviromental Management ေခါင္းစဥ္ေအာက္ က အခန္းခြဲတခုဆုိပါေတာ့။ ကုိယ့္ေဒသမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ Enviromental Issue တခုကုိကုိယ္တြယ္ေတာ့မယ္ဆုိရင္ State Holders ေတြနဲ႔ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြး အေျဖရွာရတာပါ။ ဥပမာ- မိမိေဒသမွာရွိတဲ့ စက္ရုံတခုကထြက္တဲ့ ကာဗြန္ဒုိင္ေအာက္ဆုိက္နဲ႔ အျခားဓာတု အဆိပ္ေငြ႔ေတြဟာ လက္တေလာကာလမွာ ထိခုိက္မႈမျဖစ္ႏုိင္ေပမဲ့ ေရရွည္မွာ က်န္းမာေရးကုိ အထူးထိခုိက ္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲလုိမ်ဳိးျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ ေလထုညစ္ညမ္းမႈကုိ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ လူထု၊ အစုိးရ နဲ႔ အစုိးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြက စုေပါင္းေျဖရွင္းနည္းပါ။ အဲဒိမွာပါ၀င္တဲ့ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ လူထု၊ အစုိးရ နဲ႔အစုိးရ မဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိေတာ့ Stateholders လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိးစုံက ကုိယ္စားလွယ္ေတြကုိ တက္ႏုိင္သေလာက္ စုစည္းေဆြးေႏြးရပါတယ္။ ဒါမွ အားလုံးရဲ ႔Input ရရွိမယ္ လုိ႔ဆုိပါတယ္။ Stateholders Engagement ကုိျမန္မာလုိဘာသာျပန္ရင္ေတာ့ ဘယ္လုိျပန္ရမလဲ မသိဘူး။
ဒီေနရာမွာ Case Study တခုဆုိၿပီး Documentary တခုကုိျပပါတယ္။ Western Australia မွာရွိတဲ့ အလူမီနီယံ Company တခုကထုတ္လႊင္တဲ့ ဓာတ္ေငြ႔ေတြဟာ အဲဒိေဒသၿမိဳ ႔ေလးမွာ ရွိတဲ့လူထုရဲ ႔ က်န္းမာေရးကို ဆုိးဆုိးရြာရြား ထိခုိက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ႏွားေခါင္းေသြးလွ်ံျခင္း၊ ေခါင္းအရမ္းကိုက္ျခင္း၊ ယားယံျခင္းေတြကုိ သုံးေလးႏွစ္ၾကာတဲ့အခါမွာ လူေတြရရွိခံစားခဲ့ၾကတာပါ။ အဲလုိျဖစ္တာကုိ စက္ရုံပုိင္ရွင္ေတြ သူတုိ႔စက္ရုံေၾကာင့္ မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ပထမပုိင္းမွာဆုိၾကပါတယ္။ လူထုရဲ ႔စြပ္စြဲခ်က္ကုိ ခါးခါးသီးသီး ပယ္ခ်ပါတယ္။ Local အစုိးရကလည္း ပူလင္းတူဗူးဆုိ႔ ပထမပုိင္းမွာ အရင္းရွင္ေတြနဲ႔အတူ လူထုရဲ့က်န္းမားေရးဆုိးရြားလာခ်က္ကုိ ပယ္ခ်ပါတယ္။
Alcoa Company ရဲ ႔ အလူမီယံစက္ရုံကုိ Yarloop ၿမိဳ ႔မွာ အခုလုိေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီျပႆနာ ၂၀၀၆-ခုႏွစ္ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။
Alcoa Company ရဲ ႔ အလူမီယံစက္ရုံကုိ Yarloop ၿမိဳ ႔မွာ အခုလုိေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီျပႆနာ ၂၀၀၆-ခုႏွစ္ ျဖစ္ခဲ့တာပါ။ေနာက္ပုိင္းအဲဒိၿမိဳ ႔ (Yarloop) က ေရာဂါရွင္ေတြဟာ Perth ၿမိဳ ႔မွာလာေရာက္ၿပီး ေဆးကုသၾကပါတယ္။ လူနာရွင္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရဲ ႔ေရာဂါလကၡဏာေတြအားလုံးက အတူတူျဖစ္ေနေတာ့ ဆရာ၀န္ေတြတုိင္ပင္ၿပီး အစုိးရနဲ႔ အစုိးရမဟုတ္တဲ့အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ Lobby လုပ္ေတာ့မွ ေနာက္ဆုံးအစုိးရက အေရးတယူလုပ္ပါတယ္။ အစုိးရကေန Air Quality ကုိ Yarloop ၿမိဳ႔မွာ စတင္ တုိင္းတာစမ္းသပ္ပါေတာ့တယ္။ ေနာက္ဆုံးမွ အစုိးရနဲ႔ စက္ရုံက သူတုိ႔စက္ရုံကထြက္တဲ့ အေငြ႔ေတြဟာ က်န္းမာေရးထိခုိက္ေစတယ္ဆုိတာကုိ ၀န္ခံပါေတာ့တယ္။ ဒီစက္ရုံဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံက ပုိင္တဲ့စက္ရုံျဖစ္ပါတယ္။ Yarloop ဆုိတဲ့ၿမိဳ ႔က Perth ၿမိဳ ႔ နဲ႔ကီလုိမီတာ ၂၀၀ ေလာက္ပဲေ၀းပါတယ္။
အခုျဖစ္တဲ့ Case Study မွာပါ၀င္တဲ့ ၿမိဳ ႔ခံလူထု၊ ဆရာ၀န္၊ စက္ရုံပုိင္ရွင္၊ အစုိးရ ေတြဟာ Stateholders ေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔အားလုံးဟာ စက္ရုံကထြက္တဲ့ အဆိပ္ေငြ႔ေတြနဲ႔ပက္သက္လုိ႔ တုိက္ရုိက္ပါ၀င္ ေဆြးေႏြးရပါတယ္။ စက္ရုံကုိပိတ္ပစ္မလား၊ ဒါမွမဟုတ္ေနာက္ဆုံးေပၚ နည္းပညာနဲ႔ အဆိပ္ေငြ႔တုိ႔နည္းပါးေအာင္ ထိ္န္းေပးမလားဆုိတာကုိ ၀ုိင္းၿပီးအေျဖရွာရတာပါ။ စက္ရုံပိတ္ဖုိ႔ဆုိတာကလည္း အျငင္းပြားရတဲ့ အလုပ္တခ ုျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ အဲဒိေဒသမွာ စက္ရုံက လူရာေပါင္းမ်ားစြာကုိ အလုပ္ေပးထားတာ ဆုိေတာ့ ပိတ္လုိက္ရင္ေဒသခံေတြ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္မွာကုိလည္း အစုိးရနဲ႔ အလုပ္သမားေတြက ေတာ္ေတာ္စဥ္း စားရပါတယ္။ သူတုိ႔အစုိးရက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ နအဖလုိ လုိတမ်ဳိးမလုိတမ်ဳိး ပိတ္လုိက္ဆုိတဲ့ အမိန္႔ကုိ အခုခ်က္ျခင္း ေပးလုိ႔ မရပါဘူး။ အားလုံးနဲ႔တုိင္ပင္ အေျဖရွာၿပီး လုပ္ရတာပါ။ ေနာက္ဆုံးေတာ့ စက္ရုံ နဲ႔ အစုိးရ ရႈံးၿပီး ေဒသခံလူထုက အႏုိင္ရရွိသြားတယ္ဆုိတဲ့အေၾကာင္းပါ။
